در نظام حقوقی ایران، مهریه همواره یکی از مباحث چالش‌برانگیز در روابط زناشویی و دعاوی خانوادگی بوده است. این سوال که «اگر زن درخواست طلاق کند مهریه تعلق می‌گیرد؟» ذهن بسیاری از افراد را درگیر کرده است و می‌تواند سرنوشت مالی دو طرف را تحت تأثیر قرار دهد. از سوی دیگر، پرسش‌هایی مانند «اگر زن ترک منزل کند مهریه تعلق می‌گیرد؟» یا «اگر زن ازدواج مجدد کند مهریه تعلق می‌گیرد؟» نیز بر پیچیدگی این موضوع می‌افزایند.
در این مقاله جامع، ضمن بررسی جدیدترین قوانین حقوقی ایران و رویه‌های دادگاه‌های خانواده، تلاش می‌کنیم تا به پرسش‌های مرتبط با مهریه و طلاق از سوی زن پاسخ دهیم. از جمله این پرسش‌های متداول می‌توان به این موارد اشاره کرد: «اگر زن خانه را ترک کند مهریه تعلق می‌گیرد؟»، «اگر زن غیابی طلاق کند مهریه تعلق می‌گیرد؟» و حتی «اگر مرد درخواست طلاق کند مهریه تعلق می‌گیرد؟». همچنین در پایان مقاله، شما را به راهکاری عملی برای دریافت مشاوره حقوقی تخصصی در این زمینه راهنمایی خواهیم کرد تا در صورت نیاز، بهترین تصمیم ممکن را بگیرید.
مفهوم مهریه در حقوق ایران
مهریه هدیه یا پشتوانه مالی است که در هنگام عقد نکاح از سوی مرد به زن تعلق می‌گیرد. به محض وقوع عقد ازدواج، زن مالک مهریه می‌شود و می‌تواند در هر زمان آن را مطالبه کند. در قانون مدنی ایران، مهریه به دو شکل کلی تعریف می‌شود:
- مهریه عندالمطالبه: زن هر زمان بخواهد می‌تواند کل مهریه خود را از شوهر طلب کند.
- مهریه عندالاستطاعه: در این حالت، زن زمانی می‌تواند مهریه را مطالبه کند که شوهر توان مالی پرداخت آن را داشته باشد.
در هر دو حالت، اصل بر این است که مهریه حق زن است و جدایی یا عدم جدایی تأثیر چندانی بر اصل مالکیت زن بر مهریه ندارد. اما هنگامی که موضوع طلاق یا ترک منزل مطرح می‌شود، شرایط فرق می‌کند و پرسش «اگر زن درخواست طلاق کند مهریه تعلق می‌گیرد؟» اهمیت ویژه‌ای می‌یابد.
آیا درخواست طلاق از سوی زن، مهریه را از بین می‌برد؟
اغلب افراد تصور می‌کنند که اگر زن خواستار پایان زندگی مشترک باشد، دیگر نمی‌تواند مهریه را مطالبه کند. در حالی که براساس قوانین ایران، صرف درخواست طلاق از سوی زن به معنای ازبین‌رفتن حق مهریه نیست. در واقع، زن همچنان مالک مهریه محسوب می‌شود و می‌تواند آن را درخواست کند؛ مگر در موارد خاصی که طبق قانون یا توافق‌های دو جانبه، زن از مهریه صرف‌نظر کرده یا مهریه را ابراء نموده باشد.
بنابراین، پاسخ کوتاه به سوال «اگر زن درخواست طلاق کند مهریه تعلق می‌گیرد؟» مثبت است؛ ولی باید توجه داشت که عوامل گوناگونی می‌توانند بر شرایط و میزان پرداخت مهریه تأثیر بگذارند.
بررسی موارد مؤثر بر تعلق مهریه در صورت درخواست طلاق از سوی زن
برای آنکه واضح‌تر بفهمیم چرا و چگونه مهریه به زن تعلق می‌گیرد حتی اگر او درخواست طلاق کرده باشد، ابتدا باید با موارد زیر آشنا شویم:
- ناشزه بودن زن
اگر زن بدون دلیل موجه ترک منزل کرده باشد یا از شوهر تمکین نکند، ممکن است نشوز او ثابت شود. ناشزه بودن زن سبب می‌شود حقوق مالی‌ای مانند نفقه را از دست بدهد؛ اما درخصوص مهریه، این موضوع مستقیماً باعث ازبین‌رفتن مهریه نمی‌شود. پس اگر زن ترک منزل کند مهریه تعلق می‌گیرد به شرط اینکه توافق یا قانونی برای بخشش مهریه در این حالت وجود نداشته باشد. - طلاق خلع و مبارات
در طلاق خلع و مبارات، زن از بخشی از مهریه یا تمام آن می‌گذرد تا شوهر را به طلاق راضی کند. در چنین وضعی، اگر زن خود درخواست طلاق داده باشد و حاضر به بخشش مهریه شود، طبعاً از مهریه محروم می‌شود. اما این امر ناشی از توافق زن و شوهر است، نه صرف درخواست زن. - عسر و حرج زن
اگر زن بتواند عسروحرج خود را در دادگاه اثبات کند و طلاق به دلایل موجه قانونی انجام پذیرد، بار دیگر اصل بر استحقاق زن نسبت به مهریه است. صرف اثبات عسروحرج مانعی برای دریافت مهریه ایجاد نمی‌کند. - شروط ضمن عقد
گاهی در قباله ازدواج، شروطی درج می‌شود که اگر زن ترک منزل کند یا بخواهد ازدواج مجدد کند، مهریه از بین برود. این شروط باید مطابق قانون باشد تا اعتبار داشته باشد. درصورت اعتبار، زن با امضای آن شروط ممکن است حق مهریه را از دست بدهد.
مقایسه شرایط مختلف در موضوع مهریه هنگام طلاق
در جدول زیر برخی حالات رایج درباره مهریه و درخواست طلاق از سوی زن یا مرد را بررسی می‌کنیم:
| وضعیت درخواست طلاق | تکلیف مهریه | توضیحات |
| اگر زن درخواست طلاق کند مهریه تعلق می‌گیرد | در اکثر موارد، بله. اصل حق مهریه زن به قوت خود باقی است، مگر اینکه زن به‌صورت ارادی مهریه را ببخشد. | ناشزه بودن زن یا ترک منزل صرفاً می‌تواند روی نفقه یا سایر حقوق تأثیر بگذارد، نه لزوماً مهریه. |
| اگر مرد درخواست طلاق کند مهریه تعلق می‌گیرد | بله، زن می‌تواند تمام یا بخشی از مهریه را مطالبه کند. | عدم پرداخت مهریه می‌تواند منجر به محکومیت مالی و حتی حبس مرد در برخی شرایط شود. |
| اگر زن خانه را ترک کند مهریه تعلق می‌گیرد | بله، مهریه حق شرعی و قانونی زن است. | ترک منزل می‌تواند ناشزه بودن زن را ثابت کند اما لزوماً مهریه را از زن سلب نمی‌کند. |
| اگر زن غیابی طلاق کند مهریه تعلق می‌گیرد | بله، اگر دادگاه حکم طلاق غیابی به نفع زن صادر کند، مهریه همچنان قابل مطالبه است. | زن باید شرایط طلاق غیابی (مانند غیبت طولانی شوهر) را اثبات کند. |
| اگر زن ازدواج مجدد کند مهریه تعلق می‌گیرد | بله، مهریه از شوهر اول (در صورت باقی‌ماندن دین) همچنان بر عهده شوهر اول است. | ازدواج مجدد زن تأثیری بر دین سابق شوهر اول ندارد. |
اگر زن ترک منزل کند مهریه تعلق می‌گیرد؟
اگر زن ترک منزل کند مهریه تعلق می‌گیرد یا خیر، یکی از پرسش‌هایی است که معمولاً با مفهوم ناشزه بودن زن ارتباط دارد. زن موظف به تمکین از شوهر است و ترک منزل بدون رضایت یا دلیل موجه می‌تواند نشوز زن را ثابت کند. هرچند نشوز باعث قطع شدن نفقه زن می‌شود، اما درخصوص مهریه باید گفت نشوز تأثیری بر اصل مالکیت زن بر مهریه ندارد. بنابراین زن حتی در صورت ترک منزل نیز می‌تواند مهریه را مطالبه کند، مگر آنکه شروط ضمن عقد یا توافقی دیگر باعث سلب حق مهریه شده باشد.
اگر زن ازدواج مجدد کند مهریه تعلق می‌گیرد؟
موضوع دیگر این است که «اگر زن ازدواج مجدد کند مهریه تعلق می‌گیرد؟». براساس قوانین ایران، مهریه یک طلب قانونی از همسر سابق است و ازدواج مجدد زن مانعی برای مطالبه مهریه باقی‌مانده از همسر اول نیست. تنها حالتی که این حق از بین می‌رود، ابرا یا بخشش مهریه توسط زن یا توافق خاصی در جریان طلاق می‌باشد. پس ازدواج مجدد زن، اصل حق مهریه را ساقط نمی‌کند.
اگر زن غیابی طلاق کند مهریه تعلق می‌گیرد؟
در شرایطی که شوهر مدت طولانی مفقودالاثر باشد یا زن نتواند او را پیدا کند، ممکن است زن اقدام به طلاق غیابی کند. در چنین مواقعی، زن می‌تواند ضمن دادخواست طلاق، مطالبه مهریه را نیز مطرح سازد. اگر حکم طلاق غیابی صادر شود و شوهر در مهلت تعیین‌شده اعتراض نکند، رای قطعی خواهد شد و زن می‌تواند مهریه‌اش را از طریق اجرای احکام دادگستری مطالبه کند. بنابراین اگر زن غیابی طلاق کند مهریه تعلق می‌گیرد و غیابی بودن طلاق مانع دریافت مهریه نخواهد بود.
اگر مرد درخواست طلاق کند مهریه تعلق می‌گیرد؟
از دیگر سوالات رایج، پرسش درباره اگر مرد درخواست طلاق کند مهریه تعلق می‌گیرد است. پاسخ مثبت است، زیرا حق مهریه به قوت خود باقی می‌ماند و مهریه زن حتی در شرایطی که شوهر متقاضی طلاق باشد، قابل‌مطالبه است. تنها اگر زن به‌صورت ارادی و آگاهانه مهریه خود را بخشیده یا توافقی برای بذل مهریه صورت گرفته باشد، ممکن است مهریه منتفی گردد.
نکات مهم درباره نحوه مطالبه مهریه در صورت تقاضای طلاق از سوی زن
در صورتی که زن تصمیم به جدایی می‌گیرد و می‌خواهد حق مهریه خود را نیز حفظ کند، به نکات زیر توجه داشته باشد:
- تلاش برای سازش یا مذاکره دوستانه: در بسیاری موارد، زوجین می‌توانند با مشورت وکیل یا مشاور حقوقی، بر سر میزان و نحوه پرداخت مهریه به توافق برسند و از درگیری‌های طولانی دادگاهی اجتناب کنند.
- اثبات دلایل موجه برای طلاق: اگر زن بتواند عسروحرج یا سایر دلایل قانونی (مثلاً خیانت شوهر، اعتیاد و…) را ثابت کند، دادگاه حکم طلاق را صادر می‌کند و مهریه نیز محفوظ می‌ماند.
- درخواست تأمین مهریه: در جریان دادخواست طلاق، زن می‌تواند با طرح درخواست تأمین خواسته، از دادگاه بخواهد اموال شوهر را تا تعیین‌تکلیف نهایی مهریه توقیف کند تا از انتقال اموال به دیگری جلوگیری شود.
- تفاوت میان مهریه و نفقه: هرچند زن در صورت ترک منزل یا عدم تمکین ممکن است مستحق نفقه نباشد، اما مهریه حق مالی جداگانه است که از نشوز زن تأثیر نمی‌پذیرد (جز در موارد توافقی یا شرایط خاص).
جدول مقایسه‌ای: درخواست طلاق از سوی زن در سناریوهای مختلف
| وضعیت | تأثیر بر مهریه |
| زن ناشزه (ترک منزل غیرموجه) | قطع نفقه؛ اما مهریه همچنان پابرجاست مگر توافق دیگری شده باشد. |
| زن در طلاق خلع یا مبارات | زن بخشی یا کل مهریه را می‌بخشد (بذل می‌کند) تا شوهر را راضی به طلاق کند. |
| اثبات عسروحرج در دادگاه | مهریه محفوظ است، دادگاه حکم طلاق به نفع زن صادر می‌کند. |
| شروط ضمن عقد (سلب حق مهریه) | اگر زن با آگاهی شرطی را امضا کرده باشد که در شرایط خاصی مهریه را از دست بدهد، قابل اعمال خواهد بود. |
| ازدواج مجدد زن | ربطی به ازبین‌رفتن مهریه شوهر سابق ندارد؛ مطالبه همچنان ممکن است. |
| طلاق غیابی زن | پس از قطعی‌شدن حکم غیابی، زن می‌تواند مهریه را از اموال شوهر مطالبه کند. |
جمع‌بندی
با توجه به آنچه گفته شد، پاسخ به پرسش «اگر زن درخواست طلاق کند مهریه تعلق می‌گیرد؟» در اکثر موارد مثبت است. مهریه یکی از حقوق مالی زن محسوب می‌شود که صرفاً با رضایت زن در بخشیدن آن یا انجام توافق در طلاق خلع یا مبارات از بین می‌رود. همچنین «اگر زن ترک منزل کند مهریه تعلق می‌گیرد؟» را باید از نفقه جدا کرد، چراکه نشوز تأثیری بر مهریه ندارد و زن همچنان می‌تواند مهریه را مطالبه نماید. حتی درصورت غیابی بودن طلاق، ازدواج مجدد زن یا درخواست طلاق از سوی مرد، اصل حق مهریه محفوظ خواهد ماند؛ مگر آنکه توافق یا قانون خاصی مانع شود.
برای تصمیم‌گیری دقیق‌تر و جلوگیری از اشتباهات جبران‌ناپذیر در فرآیند حقوقی طلاق و مهریه، پیشنهاد می‌شود پیش از هر اقدامی، با وکیل طلاق یا وکیل مهریه باتجربه مشورت کنید تا بر اساس شرایط خاص زندگی مشترک شما، بهترین راهکار قانونی ارائه شود.
