در سال‌های اخیر، موضوع مهریه همواره در کانون توجه جامعه و قانون‌گذاران بوده است. افزایش آمار پرونده‌های قضایی مرتبط با مهریه، مشکلات اقتصادی و تورم، همگی سبب شده‌اند تا بار دیگر قانون‌گذاران به فکر وضع مقررات جدید و محدودیت‌هایی در این زمینه بیفتند. در این میان، اخبار و شایعاتی مبنی بر تغییر قانون مهریه و کاهش سقف آن تا ۱۴ سکه طلا مطرح شده است که واکنش‌های زیادی را نیز برانگیخته است. پرسش اصلی این است که آیا این اخبار صحت دارد؟ آیا قانون جدید مهریه ۱۴ سکه تصویب شد و از این پس مهریه صرفاً تا ۱۴ سکه در محکمه قابل‌مطالبه است؟ در این مقاله، با هدف پاسخ به پرسش‌های رایج، تلاش می‌کنیم ضمن بررسی آیا قانون جدید مهریه تصویب شد یا خیر، به دیگر مواردی مانند «مهریه ۱۱۰ سکه تصویب شد» یا «مهریه ۱۴ سکه شد» بپردازیم و تصویری شفاف از وضعیت قانونی کنونی ارائه دهیم.
مروری کوتاه بر قوانین فعلی مهریه
پیش از آنکه وارد بحث «قانون جدید مهریه ۱۴ سکه» شویم، لازم است مروری مختصر بر چارچوب قانونی فعلی در خصوص مهریه داشته باشیم. بر اساس قوانین جاری، مهریه یک بدهی مالی است که مرد هنگام عقد نکاح، متعهد به پرداخت آن می‌شود؛ خواه عندالمطالبه باشد، خواه عندالاستطاعه. این موضوع از منظر شرعی و قانونی به‌عنوان حق زن شناخته می‌شود.
- اصلاحیه ماده ۲۲ قانون حمایت خانواده مصوب ۱۳۹۱
از سال ۹۱ به بعد، در اصلاحیه این قانون آمده است که اگر مهریه بیش از ۱۱۰ سکه باشد، صرفاً تا ۱۱۰ سکه می‌توان از ابزارهای قانونی همچون حبس برای مطالبه مهریه استفاده کرد و مازاد بر آن نیازمند اثبات توانایی مالی مرد است. به‌عبارت‌دیگر، اگر مهریه ۵۰۰ سکه باشد، زن برای دریافت ۱۱۰ سکه می‌تواند از امکانات قانونی مثل ممنوع‌الخروجی یا حبس استفاده کند؛ اما برای مازاد بر ۱۱۰ سکه، باید توانایی مالی مرد اثبات شود تا دادگاه امکان مطالبه را فراهم کند. - تقسیط مهریه و اعسار
اگر مرد توان پرداخت یک‌جای مهریه را نداشته باشد، می‌تواند از دادگاه درخواست تقسیط کند. دادگاه با بررسی اوضاع مالی مرد، مبلغ و تعداد اقساط ماهانه یا سالانه را تعیین می‌کند. به این ترتیب، حتی اگر مهریه بیش از ۱۱۰ سکه باشد، مرد می‌تواند با حکم اعسار، از پرداخت یک‌جای آن معاف شود و در اقساط بلندمدت بدهی خود را بپردازد.
آیا قانون جدید مهریه تصویب شد؟
مدتی است که اخباری غیررسمی و شایعاتی درباره کاهش سقف مهریه به ۱۴ سکه منتشر می‌شود. برخی افراد و حتی بعضی رسانه‌ها تیترهایی مانند «قانون جدید مهریه ۱۴ سکه تصویب شد» یا «مهریه ۱۴ سکه شد» را در فضای مجازی و پیام‌رسان‌ها مطرح می‌کنند. اما باید توجه داشت که تصویب هر قانونی در ایران نیازمند طی تشریفات خاصی است: ابتدا باید لایحه یا طرحی به مجلس ارائه شود، در کمیسیون‌های تخصصی بررسی گردد و در صورت کسب آرای موافق نمایندگان، شورای نگهبان نیز آن را تأیید کند. در حال حاضر:
- هیچ مصوبه رسمی و قابل استنادی وجود ندارد که مهریه را صرفاً تا ۱۴ سکه محدود کند.
- مجلس شورای اسلامی تاکنون لایحه یا طرحی مبنی بر مهریه ۱۴ سکه را به صورت کامل و نهایی تصویب نکرده و به تأیید شورای نگهبان نیز نرسیده است.
- آنچه به عنوان «قانون جدید مهریه ۱۴ سکه» در فضای مجازی مطرح می‌شود، فعلاً در حد گمانه‌زنی، بحث کارشناسی یا حداکثر پیش‌نویس یک طرح است که ممکن است در آینده با تغییراتی روبه‌رو شود یا حتی به‌کلی کنار گذاشته شود.
مهریه ۱۱۰ سکه تصویب شد یا مهریه ۱۴ سکه شد؟
از سال‌ها پیش، بحث تعیین سقف مهریه در اذهان عمومی، با عدد ۱۱۰ سکه در رسانه‌ها رواج یافت. علت آن اصلاحیه قانونی بود که در بالا به آن اشاره شد. طبق آن اصلاحیه، در صورت ناتوانی مرد و عجز از پرداخت مهریه، تا سقف ۱۱۰ سکه می‌توان از ضمانت اجرای حبس استفاده کرد و مازاد بر آن نیازمند اثبات توان مالی است. این قانون همچنان معتبر است و از همان زمان ابلاغ و تصویب تا کنون، تغییر رسمی نداشته است.
- مهریه ۱۱۰ سکه تصویب شد در واقع اشاره به همین قانون دارد که سقف استفاده از ابزارهای قضایی مانند حبس را تا ۱۱۰ سکه محدود کرد.
- مهریه ۱۴ سکه شد یا «قانون جدید مهریه ۱۴ سکه تصویب شد» در حال حاضر واقعیت قانونی ندارد و بیشتر جنبه شایعه یا طرح پیشنهادی دارد. ممکن است در آینده پیش‌نویس‌هایی برای اصلاح مجدد قانون مهریه مطرح شود، اما باید منتظر ماند تا چنین موضوعی به صورت رسمی در دستور کار مجلس قرار گیرد و سپس مراحل قانونی را طی کند.
چرا شایعه مهریه ۱۴ سکه قوت گرفت؟
در سال‌های اخیر، به دلیل شرایط اقتصادی و تورم شدید، بسیاری از زوج‌ها با بحران‌های ناشی از مطالبه مهریه مواجه شده‌اند. این موضوع سبب شده تا برخی مسئولان یا کارشناسان، پیشنهادهایی درباره کاهش سقف مهریه یا اعمال محدودیت‌های جدید مطرح کنند. شاید همین مباحث کارشناسی و اظهارات پراکنده باعث شده که ذهنیت عمومی به سمت یک «قانون جدید» با عدد ۱۴ سکه برود. همچنین برخی افراد به اشتباه یا با انگیزه‌های مختلف، این موضوع را بزرگنمایی کرده و به صورت غیررسمی اطلاع‌رسانی کرده‌اند.
پیامدهای احتمالی کاهش مهریه به ۱۴ سکه
اگر روزی چنین طرحی واقعاً به تصویب برسد و قانون جدید مهریه ۱۴ سکه به‌صورت رسمی و اجرایی درآید، ممکن است پیامدهای مثبت و منفی گوناگونی داشته باشد:
- کاهش پرونده‌های قضایی
از منظر موافقان این طرح، کاهش سقف مهریه می‌تواند جلو سوءاستفاده‌های احتمالی را بگیرد و آمار زندانیان مهریه یا تعداد دادخواست‌های مالی را کم کند. - افزایش چالش برای زنان
از سوی دیگر، مخالفان بر این باورند که مهریه پشتوانه مالی مهمی برای زنان در هنگام بروز اختلافات خانوادگی است و کاهش شدید آن می‌تواند زنان را در شرایط سخت معیشتی قرار دهد. - تغییر رویه در عقد و ازدواج
اگر چنین قانونی رسمیت پیدا کند، احتمالاً زوجین در زمان عقد به سراغ راه‌های دیگری برای تضمین حقوق مالی زن بروند؛ مثلاً شروط ضمن عقد را پررنگ‌تر کنند یا در قباله ازدواج مواردی نظیر حق اشتغال، حق طلاق و… گنجانده شود تا زن در صورت جدایی، بی‌پناه نباشد. - بلاتکلیفی قوانین فعلی
هنوز مشخص نیست که در صورت وضع چنین قانونی، تکلیف مهریه‌هایی که پیش‌تر تعیین شده‌اند چه می‌شود. آیا شامل عطف‌به‌ماسبق می‌گردد یا فقط برای ازدواج‌های جدید اعمال خواهد شد؟ این ابهامات، پیچیدگی‌های قانون‌گذاری را بیشتر می‌کند.
چه باید کرد؟
در شرایطی که هنوز هیچ قانون رسمی مبنی بر «مهریه ۱۴ سکه شد» وجود ندارد، افراد باید به چارچوب قانونی فعلی پایبند باشند. بنابراین:
- آگاهی حقوقی
توصیه می‌شود پیش از ازدواج و تعیین مهریه، حتماً با یک وکیل مهریه یا مشاور حقوقی صحبت شود تا مزایا و معایب ارقام بالا یا پایین مهریه بررسی گردد و خطر سوءتفاهم یا سوءاستفاده کاهش یابد. - تنظیم شروط ضمن عقد
برای ایجاد توازن حقوقی میان زن و شوهر، بهتر است به جای تعیین مبالغ نجومی برای مهریه، به شروطی مانند حق اشتغال، حق طلاق، حق تحصیل و… نیز فکر شود. این شروط می‌تواند در قباله ازدواج قید شود و جنبه قانونی داشته باشد. - رعایت احتیاط در پذیرش شایعات
اگر شایعاتی مبنی بر تصویب قوانین تازه درباره مهریه به گوش می‌رسد، ابتدا از مسیرهای رسمی (مانند سایت مجلس شورای اسلامی، مرکز پژوهش‌های مجلس یا خبرگزاری‌های معتبر) صحت آن را بررسی کنید. به هر خبر غیررسمی اعتماد نکنید؛ چراکه ممکن است باعث تصمیم‌گیری اشتباه در زندگی شخصی‌تان شود. - استفاده از مکانیسم‌های قانونی موجود
اگر در شرایط فعلی اختلاف مهریه پدید آمد، مرد می‌تواند از اعسار و تقسیط استفاده کند و زن نیز می‌تواند بر اساس قوانین موجود و سقف ۱۱۰ سکه یا اثبات توانایی مالی، مهریه خود را مطالبه نماید. تا زمانی که قانون جدیدی تصویب و ابلاغ نشود، همین قواعد اجرا خواهد شد.
جمع‌بندی
با وجود شایعات فراوان، در حال حاضر هیچ قانون مصوب و اجرایی مبنی بر کاهش سقف مهریه به ۱۴ سکه وجود ندارد و آنچه به‌صورت گسترده با عناوینی نظیر «قانون جدید مهریه ۱۴ سکه تصویب شد» در فضای مجازی منتشر می‌شود، پایه و اساس محکمی ندارد. همچنان قانون ۱۱۰ سکه در بحث ضمانت اجرای حبس معتبر است و تا این لحظه، تغییری رسمی در این روند اعلام نشده است.
اینکه در آینده نزدیک یا دور، نمایندگان مجلس طرحی برای تغییر بنیادین مهریه ارائه دهند و آن را به ۱۴ سکه یا هر رقم دیگری محدود کنند، امری دور از ذهن نیست؛ اما تا زمانی که خبری رسمی از تصویب نهایی این تغییرات نرسیده باشد، نمی‌توان به چنین مطالبی استناد کرد. بنابراین بهتر است به جای توجه به شایعات، مسیر منطقی را طی کنیم: با استفاده از مشاوره حقوقی و آگاهی از قوانین فعلی، مهریه را به صورت متعادل تعیین کنیم و در صورت بروز اختلاف، راهکارهای قانونی اعسار، تقسیط یا دیگر مکانیزم‌های جاری را به کار ببریم.
در نهایت، تغییر در قانون مهریه مسئله‌ای چندجانبه است که باید تمامی ابعاد حقوقی، اقتصادی و اجتماعی آن در نظر گرفته شود. امیدواریم که در صورت هرگونه اصلاح قانونی در آینده، اصول عدالت، منطق و شفافیت رعایت شده و منافع طرفین ازدواج و خانواده به بهترین شکل ممکن تأمین گردد.
