اگر الان در آستانه یک معامله هستید و قرار است به‌جای پول نقد، چک بگیرید، طبیعی است که اولین سؤال‌تان این باشد: «چطور استعلام چک برگشتی بگیرم و بفهمم طرف مقابل قبلاً چک برگشتی داشته یا نه؟» یا شاید خودتان صادرکننده‌اید و بعد از برگشت خوردن چک، می‌خواهید ببینید چه مبلغی از حساب‌هایتان مسدود شده و دقیقاً وضعیت‌تان چیست.
استعلام چک برگشتی دقیقا یعنی چی؟
وقتی از استعلام چک برگشتی حرف می‌زنیم، منظور یکی از این دو حالت است:
- می‌خواهید قبل از قبول یک چک، بفهمید صادرکننده تا امروز چک برگشتی داشته یا نه و وضعیت اعتباری‌اش در سامانه بانک مرکزی چطور است.
- چک شما برگشت خورده و حالا می‌خواهید مبالغ مسدود شده بابت چک‌های برگشتی و وضعیت حساب‌هایتان را ببینید.
به زبان ساده، شما با این ابزارها می‌توانید:
استعلام چک‌های برگشتی صادرکننده را (به‌شکل خلاصه و رنگ‌بندی‌شده) ببینید.
- اگر خودتان چک برگشتی دارید، از طریق سامانه محچک و بخش مربوطه، مبالغ مسدود شده بابت چک برگشتی را استعلام کنید.
بعضی افراد این کار را با عنوان استعلام برگشتی چک یا «استعلام چک های برگشتی» می‌شناسند؛ در عمل، منظور همان بررسی سابقه برگشت و آثار آن در سیستم بانکی است.
روش‌های رسمی استعلام چک برگشتی از بانک مرکزی
برای کاهش ریسک، حتماً از مسیرهای رسمی که زیر نظر بانک مرکزی و شبکه بانکی هستند استفاده کنید؛ یعنی:
- سایت رسمی بانک مرکزی در بخش استعلام چک
- سامانه محچک برای مبالغ مسدود شده حساب‌ها بابت چک برگشتی
- سامانه پیامکی و اپلیکیشن‌های بانکی مورد تأیید (برای استعلام وضعیت اعتباری چک صیادی)
استعلام وضعیت اعتباری و سوابق چک‌های برگشتی (قبل از معامله)
اگر می‌خواهید قبل از پذیرش چک، وضعیت طرف مقابل را بررسی کنید، باید از بخش «استعلام وضعیت اعتباری چک صیادی» استفاده کنید. این سرویس روی سایت بانک مرکزی و برخی درگاه‌های دیگر قرار دارد و با وارد کردن شناسه ۱۶ رقمی (شناسه صیادی روی برگه چک) به شما نشان می‌دهد:
- شخص چند فقره چک برگشتی داشته است؛
- حدود مبالغ چک‌های برگشتی چقدر بوده؛
- و وضعیت اعتباری او در قالب رنگ (سفید، زرد، نارنجی، قرمز و…) چگونه است.
در عمل، این سرویس برای شما استعلام چک های برگشتی صادرکننده را انجام می‌دهد، بدون اینکه وارد جزئیات محرمانه شوید.
مراحل انجام استعلام چک برگشتی به‌صورت آنلاین
به‌طور خلاصه، برای استعلام برگشتی چک از طریق سایت بانک مرکزی، کافی است:
- وارد سایت بانک مرکزی شوید و از منوی «نظام‌های پرداخت و زیرساخت» به بخش «استعلام چک» بروید.
- گزینه «استعلام وضعیت اعتباری چک صیادی» را انتخاب کنید.
- شناسه ۱۶ رقمی روی چک، کد امنیتی و اطلاعات خواسته‌شده را وارد کرده و نتیجه را مشاهده کنید.
پیشنهاد ما در وکیلینو این است که حتماً از نتیجه، اسکرین‌شات یا پرینت داشته باشید تا در صورت بروز اختلاف، بتوانید ثابت کنید که قبل از معامله استعلام کرده‌اید.
استعلام مبالغ مسدود شده بابت چک برگشتی (سامانه محچک)
اگر چک شما برگشت خورده و بعد متوجه شده‌اید حساب‌هایتان مسدود شده، باید سراغ سامانه محچک و بخش «استعلام مبالغ مسدود شده حساب‌ها بابت چک برگشتی» در سایت بانک مرکزی بروید.
در این بخش، با وارد کردن:
- کد ملی و شماره تلفن همراه
- و یکی از موارد مثل اطلاعات چک، کد رهگیری چک برگشتی یا شماره شبا متعلق به چک
می‌توانید ببینید چه مبالغی از کدام حساب‌ها بابت چک‌های برگشتی شما مسدود شده است.
این استعلام برای افرادی که می‌خواند بدانند دقیقاً چه مقدار و کجا بلوکه شده، بسیار حیاتی است؛ چون بر اساس همین اطلاعات باید برای رفع مسدودی، مذاکره با دارنده چک، یا طرح دعاوی حقوقی و کیفری تصمیم‌گیری شود.
استعلام چک‌های برگشتی از طریق پیامک و اپلیکیشن
بانک مرکزی امکان استعلام وضعیت اعتباری چک صیادی را از طریق سامانه پیامکی اختصاصی نیز فراهم کرده است؛ در این روش، شما شناسه ۱۶ رقمی را مطابق فرمت اعلام‌شده به سرشماره معرفی‌شده ارسال می‌کنید و پاسخ به‌صورت پیامک برایتان می‌آید.
همچنین برخی اپلیکیشن‌ها و درگاه‌های رسمی مانند:
- اپلیکیشن‌های تحت نظارت قوه قضاییه و بانک مرکزی (مثلاً ساد۲۴، برخی اپ‌های پرداخت معتبر)
- اپلیکیشن‌ها و اینترنت‌بانک/موبایل‌بانک خود بانک صادرکننده چک
امکان استعلام اعتبار و سوابق چک‌های برگشتی را برای شما فراهم می‌کنند.
چطور نتیجه استعلام برگشتی چک را تفسیر کنیم؟
بر اساس مقررات فعلی ایران، نتیجه استعلام چک صیادی معمولاً به‌صورت یک رنگ اعتباری و خلاصه‌ای از تعداد و مبلغ چک‌های برگشتی نمایش داده می‌شود.
به‌طور کلی:
- رنگ‌های روشن‌تر (مثل سفید) یعنی فاقد سابقه چک برگشتی ثبت‌شده یا ریسک بسیار پایین؛
- رنگ‌های میانی مثل زرد یعنی سابقه محدود چک برگشتی؛
- رنگ‌های تندتر مثل نارنجی و قرمز یعنی چند چک برگشتی یا مبالغ قابل‌توجه و ریسک بالا در پرداخت.
دو نکته مهم که ما در وکیلینو همیشه به موکلان‌مان گوشزد می‌کنیم:
- داشتن چک برگشتی به‌خودی خود جرم نیست، اما نشانه ریسک بالای عدم پرداخت و محدودیت‌های بانکی است.
- نتیجه استعلام، تنها یک ابزار تصمیم‌گیری است؛ بهتر است در کنار آن، وضعیت مالی واقعی طرف، نوع معامله، تضمین‌های تکمیلی و مشاوره حقوقی را هم در نظر بگیرید.
مقایسه روش‌های استعلام چک برگشتی
برای انتخاب بهترین روش استعلام چک برگشتی، جدول زیر می‌تواند به تصمیم‌گیری شما کمک کند:
| روش استعلام | مزایا | محدودیت‌ها |
| سایت بانک مرکزی (استعلام چک و سامانه محچک) | رایگان، رسمی، نمایش جزئیات سوابق و مبالغ مسدود شده بابت چک برگشتی | نیاز به اینترنت، رابط نسبتاً خشک و اداری، کمی پیچیده برای افراد کم‌تجربه |
| سامانه پیامکی و کدهای اعلام‌شده بانک مرکزی | سریع، بدون نیاز به اینترنت، مناسب استعلام قبل از معامله | محدودیت تعداد استعلام روزانه، نمایش خلاصه وضعیت، وابستگی به سیم‌کارت به نام خودتان |
| اپلیکیشن‌ها و اینترنت/موبایل‌بانک | رابط کاربری ساده، امکان ذخیره سوابق، امکانات تکمیلی ثبت و انتقال چک | ضرورت نصب و احراز هویت، ریسک اپ‌های غیرمجاز، وابستگی به زیرساخت تکنیکی اپ |
جمع‌بندی و مشاوره با وکیلینو
در این مطلب دیدیم که استعلام چک برگشتی فقط چند کلیک یا یک پیامک ساده نیست؛ بلکه بخشی مهم از مدیریت ریسک معامله و حتی برنامه‌ریزی حقوقی شماست. با استفاده از سامانه‌های رسمی بانک مرکزی، می‌توانید هم قبل از معامله، وضعیت اعتباری صادرکننده را ببینید و هم بعد از برگشت خوردن چک، مبالغ مسدود شده و وضعیت حساب‌هایتان را در سامانه محچک استعلام کنید.
با این حال، تصمیم‌گیری بعد از استعلام – مثلاً اینکه آیا این معامله با این سطح ریسک ارزش انجام دارد یا نه؟ یا اینکه بعد از برگشت خوردن چک و مسدودی حساب، بهتر است از چه مسیری (شکایت کیفری، دعوای حقوقی، مذاکره، رفع سوء اثر و…) اقدام کنید – موضوعی است که معمولاً بدون مشاوره حقوقی دقیق، می‌تواند به اشتباهات پرهزینه منتهی شود.
ما در وکیلینو با همکاری تیمی از وکلای باتجربه در حوزه چک و دعاوی بانکی، می‌توانیم به شما کمک کنیم تا:
- نتیجه استعلام چک برگشتی را درست تفسیر کنید؛
- مناسب‌ترین راه حقوقی را با توجه به شرایط واقعی‌تان انتخاب کنید؛
- و تا حد امکان، ریسک از دست رفتن پول یا مسدود ماندن حساب‌ها را کاهش دهید.
اگر درگیر چک برگشتی هستید یا می‌خواهید قبل از معامله‌ای مهم، استعلام چک برگشتی را در کنار یک تصمیم‌گیری حقوقی هوشمندانه داشته باشید، می‌توانید از طریق وب‌سایت وکیلینو به‌صورت آنلاین درخواست مشاوره یا درخواست وکیل چک ثبت کنید تا مشاوران حقوقی ما شما را مرحله‌به‌مرحله همراهی کنند.
یک پاسخ
ممنون مفید بود