وقتی چکی به دستتان می‌رسد یا می‌خواهید چکی صادر کنید، پرسش مهم این است که «آیا صادرکننده سابقه چک برگشتی دارد؟» و اگر چک مفقود یا سرقت شود، چه‌طور می‌توان وضعیتش را پیگیری و جلوی سوءاستفاده را گرفت؟ دقیقا همین‌جا موضوع استعلام چک برگشتی و مفقودی اهمیت پیدا می‌کند.
مبنای قانونی استعلام چک برگشتی و مفقودی
دو ماده در «قانون صدور چک» برای موضوع این مقاله کلیدی‌اند: ماده ۱۴ و ماده ۲۱ مکرر.
طبق ماده ۱۴ قانون صدور چک، صادرکننده یا ذی‌نفع می‌تواند در صورت سرقت، مفقودی، جعل، استفاده بدون مجوز قانونی یا تحصیل چک در نتیجه جرم، از بانک کتبا بخواهد وجه چک را پرداخت نکند. اگر بعدا ثابت شود ادعا نادرست بوده، شخصی که دستور عدم پرداخت داده علاوه بر مجازات ماده ۷، مسئول جبران خسارت دارنده خواهد بود. این ماده همچنین در تبصره‌ها مهلت و نحوه طرح شکایت پس از اعلام مفقودی را مشخص می‌کند.
در ماده ۲۱ مکرر، بانک مرکزی مکلف شده است امکان استعلام آخرین وضعیت صادرکننده چک را برای افرادی که قصد دریافت چک دارند فراهم کند؛ از جمله سقف اعتبار، سابقه چک برگشتی در سه سال اخیر و تعهدات تسویه‌نشده. این تکلیف قانونی پشت سامانه صیاد و ابزارهای مختلف استعلام قرار دارد.
استعلام و اقدام درست در مورد چک مفقودی
اگر چک صیادی شما گم، سرقت یا جعل شده است، فقط استعلام چک مفقودی کافی نیست؛ باید هم‌زمان چند اقدام را کنار هم انجام دهید:
- مراجعه فوری به بانک و دستور عدم پرداخت:
به شعبه‌ای که چک از آن صادر شده مراجعه و فرم دستور عدم پرداخت را تکمیل کنید؛ در فرم باید علت را دقیق (مثل مفقودی یا سرقت) ذکر کنید تا بانک طبق ماده ۱۴ از پرداخت وجه خودداری کند. - طرح شکایت و ارائه گواهی ظرف یک هفته:
بر اساس تبصره ۲ ماده ۱۴، حداکثر تا هفت روز پس از دستور، باید شکایت خود را به مرجع صالح تقدیم و گواهی طرح شکایت را به بانک تحویل دهید؛ در غیر این صورت، اگر دارنده با اصل چک مراجعه کند، بانک می‌تواند وجه را به او بپردازد. - ثبت مفقودی در سامانه صیاد / ساد۲۴:
برای چک‌های صیادی، توصیه می‌کنیم هم‌زمان وضعیت مفقودی یا سرقتی بودن چک را در سامانه صیاد یا اپ ساد۲۴ ثبت کنید تا هر شخصی که قصد استعلام دارد، از این موضوع مطلع شود و امکان سوءاستفاده کاهش یابد.
در مقابل، اگر بدون دلیل موجه، به بانک دستور عدم پرداخت بدهید و بعدا مشخص شود که ادعا (مثلا مفقودی یا سرقت) واقعیت نداشته، ممکن است علاوه بر مسئولیت کیفری، ملزم به جبران کلیه خسارات دارنده هم شوید؛ موضوعی که ماده ۱۴ صراحتا به آن اشاره کرده است.
خطاهای رایج در استعلام چک برگشتی و مفقودی
یکی از اشتباهات رایج این است که تصور می‌شود «استعلام چک برگشتی با کد ملی» به‌صورت مستقیم انجام می‌شود؛ در حالی که سامانه صیاد در عمل بر شناسه ۱۶ رقمی چک بنا شده و برخی سایت‌ها فقط از کد ملی شما استفاده می‌کنند تا در پشت‌صحنه همان استعلام صیادی را بگیرند.
اشتباه دیگر، اتکا به سامانه‌های غیرمعتبر است که به بانک مرکزی یا سامانه صیاد متصل نیستند. نتیجه چنین استعلامی می‌تواند شما را درباره وجود یا عدم وجود چک برگشتی گمراه کند و در نهایت به اختلاف و طرح دعوا منتهی شود.
به‌طور خلاصه، هر زمان:
- قرار است چک جدیدی را به‌عنوان ضمانت یا ثمن معامله بپذیرید؛
- چک قبلی شما مفقود یا سرقت شده است؛
- یا صادرکننده ادعا می‌کند «از مفقودی رفع اثر کرده»؛
بهتر است قبل از هر اقدام، یک‌بار دیگر استعلام چک برگشتی و مفقودی را از مسیرهای رسمی انجام دهید.
مشاوره با وکیلینو
اگر در عمل با سؤالاتی مثل نحوه تنظیم شکواییه مفقودی، ابهام در نتیجه استعلام صیاد، یا اختلاف بر سر سوءاستفاده از چک روبه‌رو هستید، مشاوره با وکیل چک می‌تواند ریسک تصمیم‌گیری اشتباه را به‌طور قابل‌توجهی کم کند. در وکیلینو می‌توانید به‌صورت آنلاین درخواست مشاوره یا انتخاب وکیل ثبت کنید تا بر اساس جزئیات پرونده‌تان، بهترین استراتژی حقوقی برای استعلام، پیگیری یا دفاع در برابر دعاوی مرتبط با چک تنظیم شود.
