موضوع مهریه همواره یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های زوجین در نظام حقوقی ایران بوده و در جریان دعاوی طلاق یا توافق‌های مالی خانوادگی، نقش بسزایی ایفا می‌کند. در میان مفاهیم حقوقی مرتبط با مهریه، اصطلاح «ابرا مهریه چیست» با پیچیدگی‌ها و پرسش‌های فراوانی مواجه است. از یک سو، ابرا به عنوان یک عمل حقوقی راهکاری برای بخشیدن طلب یا بدهی است و از سوی دیگر، در پرونده‌های خانوادگی و طلاق، کاربردهای متعددی دارد.
در این مقاله، ضمن ارائه تعریفی جامع از ابرا مهریه، تلاش می‌کنیم تا با استفاده از جدیدترین قوانین حقوقی ایران و به روشی ساده و قابل فهم، به تمام ابعاد ابرا مهریه بپردازیم. همچنین موضوعات کلیدی مانند ابرا در طلاق توافقی، ابرا مهریه در قبال طلاق و تفاوت ابرا و بذل مهریه مورد بررسی قرار می‌گیرد. در انتهای مقاله نیز با یک کال تو اکشن (CTA) شما را برای دریافت مشاوره تخصصی درباره مسائل مهریه از وکیلینو دعوت خواهیم کرد.
ابرا مهریه چیست؟
ابرا مهریه در زبان حقوقی، به معنای چشم‌پوشی یا گذشت زن از طلب مهریه خود در قبال شوهر است؛ به‌عبارت‌دیگر، زن به عنوان دائن، اعلام می‌کند که دیگر ادعایی نسبت به مهریه ندارد و شوهر (مدیون مهریه) دیگر تکلیفی به پرداخت آن ندارد.
برای آنکه به شکل شفاف‌تری پاسخ دهیم که ابرا مهریه چیست، لازم است به نکات زیر دقت کنیم:
- ابرا، عمل حقوقی یک‌جانبه: در ابرا، نیازی به پذیرش شوهر به‌عنوان مدیون نیست. به‌محض اینکه زن (طلبکار مهریه) ارادۀ خود را مبنی بر ابراء اعلام کند، دین از عهده شوهر برداشته می‌شود.
- حتمیت و غیرقابل‌برگشت بودن: در بیشتر موارد، ابرا مهریه به‌محض تحقق، برگشت‌ناپذیر است. یعنی اگر زن با اراده و آگاهی کامل مهریه را ابراء کند، پس از آن ادعای مجدد بر مهریه امکان‌پذیر نیست. البته شرایط خاصی مانند عدم اهلیت یا اشتباه در ابراء می‌تواند موضوع را پیچیده‌تر کند.
- تمایز با بذل مهریه: بسیاری تصور می‌کنند که ابراء و بذل یک مفهوم هستند، اما در حقوق تفاوت‌های مهمی دارند که در ادامه به آن‌ها خواهیم پرداخت.
ابرا در طلاق توافقی
ابرا در طلاق توافقی یکی از شایع‌ترین مواردی است که در پرونده‌های خانوادگی مشاهده می‌شود. در فرایند طلاق توافقی، زن و شوهر تصمیم می‌گیرند بدون درگیری‌های جدی دادگاهی و در زمانی کوتاه‌تر از طریق ارائه توافق‌نامه مشترک، به زندگی مشترک خود پایان دهند. در این توافق‌نامه، موضوع مهریه می‌تواند به اشکال مختلف تعیین تکلیف شود:
- ابرا مهریه در قبال طلاق: ممکن است زن برای تسریع در روند طلاق، مهریه خود را ابراء کند تا شوهر نیز با طلاق موافقت کند.
- تقسیط مهریه: زن و شوهر در برخی موارد به توافق می‌رسند که مهریه در اقساط مشخصی پرداخت شود و بخشی از مهریه نیز ابراء می‌شود.
- ترکیب ابرا و بذل: گاهی زن قسمتی از مهریه را می‌بخشد (بذل) و بخشی دیگر را ابراء می‌کند، یا حتی شرایطی برای دریافت بخشی از مهریه به شکل نقدی تعیین می‌نماید.
نکته حائز اهمیت آن است که در طلاق توافقی، زن باید با آگاهی از عواقب ابرا یا بذل مهریه تصمیم بگیرد؛ چراکه پس از ثبت توافق‌نامه و صدور حکم، تغییر مجدد تصمیم چندان آسان نخواهد بود.
تفاوت ابرا و بذل مهریه
همان‌طور که اشاره شد، بذل و ابرا مهریه دو مفهوم متفاوت در حقوق ایران هستند که هرچند در نگاه اول مشابه می‌نمایند، اما نتایج و شرایط حقوقی گوناگونی را در پی دارند.
| ویژگی | ابرا مهریه | بذل مهریه |
| تعریف | عمل حقوقی یک‌جانبه که طی آن زن، مهریه را از ذمه شوهر ساقط می‌کند | انتقال بخشی یا کل مهریه به شوهر؛ در واقع زن به شوهر «می‌بخشد» |
| نیاز به قبول شوهر | خیر؛ ابرا نیازی به پذیرش شوهر ندارد و با ارادۀ انشایی زن محقق می‌شود | بله؛ در بذل، شوهر باید قبول کند تا تملک محقق شود |
| ماهیت و آثار | دین از ذمۀ شوهر برداشته می‌شود و قابل بازگشت نیست؛ زن طلب خود را ساقط کرده است | نوعی هبه تلقی می‌شود؛ ممکن است در شرایط خاص قابل رجوع باشد (مثلاً بذل در عقد موقت در قالب «خلع» یا «مبارات») یا در طلاق توافقی طبق شرایط توافق |
| استناد در آینده | اگر ابرا صحیح باشد، زن نمی‌تواند مجدداً مطالبه مهریه کند | اگر بذل براساس شروطی صورت گرفته باشد و آن شروط مختل گردند، احتمال رجوع به مهریه وجود دارد (بسته به نوع بذل و توافقات) |
| رسمیت حقوقی | باید به صورت رسمی یا کتبی قابل اثبات باشد (در دادگاه یا سند رسمی) | همچنین نیازمند تنظیم سند یا توافق مکتوب است; در اکثر موارد همراه با ذکر پذیرش شوهر |
به‌طور خلاصه، ابرا مهریه چیست؟ ابرا، طلب زن را به‌کلی از بین می‌برد و شوهر را از دین مهریه آزاد می‌کند، بدون آنکه پذیرش شوهر شرط باشد. در حالی که بذل مهریه مستلزم پذیرش و قبول شوهر است و در برخی شرایط، زن می‌تواند از بذل خود رجوع کند.
اثبات ابرا مهریه
با توجه به اهمیت ابرا در پرونده‌های خانوادگی، پرسشی که پیش می‌آید این است که اثبات ابرا مهریه چگونه صورت می‌گیرد؟ فرض کنید شوهر مدعی است که همسرش قبلاً مهریه را ابراء کرده، اما زن چنین موضوعی را انکار می‌کند.
- مدرک مکتوب یا سند رسمی: بهترین راه اثبات ابرا، ارائه یک سند رسمی یا عادی است که در آن زن به‌صراحت اعلام کرده باشد که «مهریه را از شوهر خود ابراء نمودم».
- اقرارنامه ابرا مهریه: یکی از متداول‌ترین اسناد، اقرارنامه ابرا مهریه است که در دفترخانه رسمی یا نزد وکیل تنظیم می‌شود. این اقرارنامه اگر به شکل صحیح و قانونی تهیه شود، معتبر خواهد بود.
- شهادت شهود: در صورت نبود سند کتبی، ممکن است شوهر با ارائه شهادت شهود یا امارات دیگر، ابرا را ثابت کند. البته دادگاه در این موارد، احتیاط بیشتری به خرج می‌دهد.
بنابراین، متن ابرا مهریه باید بدون ابهام و با ذکر تاریخ، مشخصات زوجین و با امضای زن تنظیم شده باشد تا در مراجع قضایی معتبر شناخته شود.
ابرا مهریه در قبال طلاق
بسیاری از زنان برای تسریع در صدور طلاق، به‌ویژه در پرونده‌های طلاق توافقی یا ابرا در طلاق توافقی، تصمیم می‌گیرند مهریه را ببخشند. اما می‌توان شرایطی را نیز در نظر گرفت که این ابرا صرفاً در صورت تحقق طلاق معتبر باشد. به عبارتی، زن اعلام می‌کند که «مهریه را در قبال طلاق از شوهرم ابراء می‌کنم».
- شرط ضمنی یا صریح: ممکن است در متن توافق‌نامه طلاق قید شود که ابرا مهریه مشروط به صدور حکم قطعی طلاق است. اگر به هر دلیل طلاق جاری نشود، ابرا نیز بلااثر خواهد بود.
- حفظ حقوق زن: توصیه می‌شود زن پیش از هر اقدامی، با وکلای مجرب مشورت کند و شرایط را به گونه‌ای تنظیم نماید که در صورت تخلف شوهر از انجام تعهدات (مثلاً ثبت طلاق)، زن از حقوق قانونی خود محروم نماند.
اقرارنامه ابرا مهریه
اقرارنامه ابرا مهریه یکی از مهم‌ترین اسنادی است که زن می‌تواند برای رسمی‌کردن تصمیم خود به ابراء دین مهریه استفاده کند. در این اقرارنامه که بهتر است در دفتر اسناد رسمی یا نزد وکیل متخصص تنظیم شود، موارد زیر قید می‌شود:
- مشخصات زن و شوهر: نام، نام خانوادگی، شماره ملی و سایر اطلاعات.
- عبارت صریح ابراء: زن باید به شکلی واضح و بدون ابهام اعلام کند که تمام یا بخشی از مهریه را ابراء کرده است.
- تاریخ دقیق: زمان ابراء و تاریخ تنظیم سند باید به‌وضوح ذکر شود.
- امضا یا اثر انگشت: زن باید در حضور نماینده دفترخانه یا وکیل، سند را امضا کند. شوهر نیز می‌تواند برای تایید اطلاع از موضوع، امضا بزند؛ هرچند امضای شوهر برای تحقق ابراء ضروری نیست.
- سایر شرایط توافق: اگر ابرا مشروط به چیزی (مثل جاری شدن صیغه طلاق) باشد، باید تصریح شود.
وجود این اقرارنامه، کار اثبات ابرا مهریه در دادگاه را بسیار آسان کرده و احتمال بروز اختلاف در آینده را کاهش می‌دهد.
ابطال سند ابرا مهریه و نمونه رای ابطال ابرا مهریه
گرچه ابرا عمل حقوقی یک‌جانبه‌ای است و در بیشتر موارد قطعی محسوب می‌شود، اما ممکن است شرایطی وجود داشته باشد که ابطال سند ابرا مهریه را توجیه نماید. در پرونده‌های خانوادگی، مواردی از این دست مشاهده می‌شود:
- عدم اهلیت یا رضایت: اگر زن هنگام ابرا مهریه، اهلیت قانونی نداشته یا تحت اکراه شدید این کار را انجام داده باشد، می‌تواند تقاضای ابطال سند را مطرح کند.
- اشتباه در موضوع یا شخص: اگر زن با تصور اشتباه (مثلاً شوهر مدعی پرداخت مهریه بوده و زن را فریب داده) ابراء انجام داده باشد، امکان طرح دادخواست ابطال وجود دارد.
- سوءاستفاده شوهر از موقعیت زن: اثبات سوءنیت شوهر در کسب امضای زن برای ابرا مهریه می‌تواند منجر به ابطال شود، اما نیازمند ادلۀ قوی است.
در عمل، دادگاه‌ها با استناد به شواهد و قرائن، ممکن است حکمی تحت عنوان «نمونه رای ابطال ابرا مهریه» صادر کنند که در آن، ابرا انجام‌شده فاقد وجاهت قانونی تشخیص داده شده است. این قبیل آرا معمولاً در شرایط خاصی صادر می‌شوند و روند اثبات ادعا نیز سخت و طولانی است.
جمع‌بندی
اینکه ابرا مهریه چیست و چگونه در مسائل خانوادگی و دعاوی مهریه به کار گرفته می‌شود، موضوعی حیاتی برای زوجین در شرف جدایی یا در حال مذاکره بر سر حقوق مالی است. ابرا به‌عنوان یک عمل حقوقی، می‌تواند دین مهریه را از ذمۀ شوهر ساقط کند و معمولاً برگشت‌ناپذیر است؛ مگر در مواردی که ابرا با نقض اهلیت، اشتباه یا اکراه مواجه باشد.
برخلاف بذل مهریه که نیازمند قبول شوهر است و در برخی شرایط امکان رجوع زن وجود دارد، ابرا یک اقدام یک‌طرفه بوده و شوهر نیازی به اعلام موافقت ندارد. در ابرا در طلاق توافقی، زن ممکن است برای تسهیل و تسریع روند جدایی، مهریه را ابراء کند. در همین حال، وجود اقرارنامه ابرا مهریه یا یک متن ابرا مهریه مکتوب و روشن، در صورت بروز اختلاف، پشتوانۀ محکمی برای شوهر به حساب می‌آید.
اثبات ابرا مهریه در مواردی که سند مکتوب یا رسمی وجود نداشته باشد، می‌تواند چالش‌برانگیز باشد و نقش وکیل متخصص در جمع‌آوری و ارائه ادلۀ محکم بسیار بااهمیت است. از سوی دیگر، گاه امکان ابطال سند ابرا مهریه نیز فراهم می‌شود؛ اگر زن بتواند در دادگاه ثابت کند که هنگام ابرا اهلیت نداشته یا اکراه و اجبار اعمال شده است.
در هر حال، تصمیم‌گیری درباره ابرا یا بذل مهریه موضوعی حساس است که پیشنهاد می‌شود حتماً با وکیل مهریه یا مشاور حقوقی مجرب در این زمینه مشورت شود تا از بروز مشکلات یا پشیمانی‌های بعدی جلوگیری گردد.
