راهنمای جامع قرارداد مشارکت در تهران
فهرست عناوین
در این مطلب وکیلینو، ضمن معرفی انواع قرارداد مشارکت، به نکات کلیدی در تنظیم آن، مزایا و چالش‌های این شیوه همکاری، و تفاوت آن با سایر روش‌های همکاری اقتصادی می‌پردازیم. برای آشنایی بیشتر، مثالی از جدول مقایسه‌ای سه‌ستونی را نیز ارائه خواهیم کرد که انواعی از قرارداد مشارکت را در حوزه‌های مختلف بررسی می‌کند.
مشاوره حقوقی تلفنی و آنلاین با کارشناسان حقوقی وکیلینو
انواع قرارداد مشارکت
۱. قرارداد مشارکت در ساخت
قرارداد مشارکت در ساخت در بازار مسکن بسیار مرسوم است. مالک زمین و سازنده توافق می‌کنند که یک پروژه ساختمانی را مشترکاً پیش ببرند. مالک، زمین یا ملک کلنگی را تأمین می‌کند و سازنده هزینه‌های ساخت را بر عهده می‌گیرد. پس از اتمام پروژه، واحدهای ساختمانی بین آن‌ها تقسیم می‌شود. نکات کلیدی این قرارداد عبارت‌اند از:
- سهم هر طرف در بنا (چند درصد متعلق به مالک و چند درصد متعلق به سازنده)
- مدت زمان ساخت و استانداردهای فنی
- ضمانت حسن انجام کار و جریمه تأخیر
۲. قرارداد مشارکت مدنی
این نوع قرارداد بر اساس مقررات قانون مدنی شکل می‌گیرد که به‌جای تاسیس شخص حقوقی جدید، طرفین نسبت به ترکیب سرمایه و منابع برای کسب سود توافق می‌کنند. قرارداد مشارکت مدنی معمولاً در پروژه‌های بازرگانی، تولیدی یا خدماتی به‌کار می‌رود که طرفین قصد ندارند شرکتی رسمی ثبت کنند، اما می‌خواهند سود و زیان را طبق درصد معینی بین خود تقسیم نمایند.
۳. قرارداد مشارکت در مغازه (شراکت مغازه)
قرارداد مشارکت در مغازه یا قرارداد شراکت مغازه زمانی روی می‌دهد که فردی مالک یک مغازه (سرقفلی یا مالکیت عین) است یا می‌خواهد با شخص دیگری که سرمایه یا کالا دارد، مغازه‌ای را اداره کند. در این قرارداد، سهم هریک از طرفین در هزینه اجاره، موجودی کالا یا هزینه‌های جاری و نیز سهمشان از سود و زیان، به‌وضوح مشخص می‌گردد.
۴. قرارداد شراکت کارگاه
قرارداد شراکت کارگاه برای راه‌اندازی یا اداره کارگاه تولیدی، تعمیرگاهی یا خدماتی است. طرفین می‌توانند با توافق بر سر سرمایه اولیه، تجهیزات، نیروی انسانی و بازار فروش، کارگاه را اداره کنند. در صورت عدم تنظیم جامع قرارداد، اختلافات متعدد ازجمله شیوه مدیریت، نحوه برداشت سود یا فروش تولیدات ممکن است بروز کند.
۵. قرارداد مشارکت کاری
قرارداد مشارکت کاری اصطلاحی کلی است که می‌تواند در طیف وسیعی از فعالیت‌های خدماتی و تجاری استفاده شود. مفاد این قرارداد وابسته به نوع کار و چارچوب توافقی است که به منظور دستیابی به نتیجه‌ای مشترک امضا می‌شود.
مفهوم اصلی قرارداد مشارکت
قرارداد مشارکت یا شراکت بر اساس اصول حقوقی مدنی شکل می‌گیرد؛ در این روش، دو یا چند طرف توافق می‌کنند تا سرمایه (نقدی، جنس، ملک)، مهارت و دانش یا امکاناتشان را برای دستیابی به هدف مشترکی (مانند ساخت‌وساز، اداره مغازه، مدیریت کارگاه تولیدی یا اجرای پروژه) به اشتراک بگذارند. توافق می‌شود سود حاصل از فعالیت‌ها بنا بر نسبت مشارکت هر طرف یا درصدی که در قرارداد تصریح شده، تقسیم شود. بااین‌حال، در صورت عدم تعیین تکلیف مسائلی نظیر مدیریت، تقسیم وظایف یا مسئولیت‌های مالی و حقوقی، ممکن است در آینده دچار اختلافات جدی شوند.
نکات کلیدی در تنظیم قرارداد مشارکت
- تعریف دقیق موضوع همکاری: باید به وضوح مشخص شود نوع همکاری، دامنه فعالیت و هدف نهایی چیست (مثلاً ساخت، اداره مغازه، تولید کالا و…).
- سهم الشرکه و نسبت تقسیم سود و زیان: سهم هر شخص از سرمایه یا منابع لازم در پروژه چه‌قدر است و سود یا زیان چگونه توزیع می‌شود؟
- مسئولیت‌ها و مدیریت: چه کسی مدیریت را برعهده دارد؟ آیا تصمیمات با رأی اکثریت گرفته می‌شود یا یک شخص مدیرعامل است؟
- زمان و مدت شراکت: مدت قرارداد و مهلت اتمام پروژه (مثلاً در مشارکت در ساخت، تاریخ تکمیل بنا).
- تکلیف فسخ یا خاتمه: شرایطی که منجر به فسخ می‌شود (عدم انجام تعهدات، تأخیر طولانی)، چگونگی ارزیابی سهم هریک و بازپس‌دادن سرمایه در صورت فسخ.
- مستندات ضمیمه: نقشه‌ها، پروانه ساخت، مجوزهای لازم در مشارکت در ساخت، لیست اموال یا سرمایه اولیه در مشارکت مدنی.
مزایا و چالش‌های قرارداد مشارکت
مزایا
- تجمیع سرمایه و منابع مختلف، تسهیل اجرای پروژه‌های بزرگ
- کاهش ریسک برای طرفین، هر شخص بخشی از سرمایه را تأمین می‌کند
- تقسیم سود منصفانه با توافق آزاد طرفین
چالش‌ها
- لزوم اعتماد و شفافیت: عدم شفافیت در حساب و کتاب یا نظارت بر هزینه‌ها سبب اختلاف می‌شود
- ضرورت پیگیری حقوقی: اگر قراردادی جامع نباشد، امکان طرح دعاوی طولانی میان شرکا وجود دارد
- خطر تعیین مبهم سهم و وظایف: مبهم‌بودن سهم الشرکه و نحوه تصمیم‌گیری درباره هزینه‌ها، بذر اختلافات جدی در آینده خواهد شد
مشاوره حقوقی تلفنی و آنلاین با کارشناسان حقوقی وکیلینو
نقش وکیل در تنظیم قرارداد مشارکت
تهیه پیش‌نویس قانونی
توجه به مواد قانون مدنی و مقررات جانبی.
تنظیم سهم و نحوه تقسیم سود
تصویب روش دقیق محاسبه هزینه‌ها و سودها.
پیش‌بینی سازوکار حل اختلاف
مثلاً ارجاع به داوری در صورت بروز تنش.
حفظ منافع هردو طرف
جلوی سواستفاده احتمالی یکی از شرکا را می‌گیرد.
تفاوت قرارداد مشارکت با سایر قراردادهای مالی
- قرارداد پیمانکاری: در آن، پیمانکار در مقابل کارفرما متعهد به انجام کار می‌شود و دستمزد دریافت می‌کند؛ اما در مشارکت، طرفین در سود و زیان شریک‌اند.
- قرارداد اجاره: هدف اجاره صرفاً انتقال منفعت مال است، ولی در مشارکت، هر طرف سرمایه یا تلاش خود را آورده و به قصد کسب سود مشترک فعالیت می‌کنند.
- قرارداد فروش: در فروش، مالکیت عین انتقال می‌یابد؛ در مشارکت، مالکیت هریک از شرکا نسبت به سهمشان پابرجاست و صرفاً در تولید یا فروش یا ساخت پروژه سهیم می‌شوند.
مقایسه انواع قرارداد مشارکت
نوع قرارداد | تعریف/ویژگی‌ها | مثال کاربردی |
مشارکت در ساخت | همکاری مالک زمین و سازنده برای ساخت بنا و تقسیم واحدهای ساخته‌شده | ساخت یک مجتمع مسکونی مشترک |
مشارکت مدنی | ترکیب سرمایه و منابع طرفین برای کسب سود (بدون ثبت شرکت) | سرمایه‌گذاری مشترک در یک پروژه بازرگانی |
مشارکت در مغازه | شراکت در اداره و مدیریت یک مغازه یا واحد تجاری | فروشگاه پوشاک با هزینه مشترک و تقسیم سود |
نتیجه‌گیری درمورد قرارداد مشارکت
قرارداد مشارکت شکلی انعطاف‌پذیر اما حساس از توافق در پروژه‌ها و کسب‌وکارهاست. بسته به هدف و نوع فعالیت می‌تواند به اسم قرارداد مشارکت در ساخت، قرارداد مشارکت مدنی، قرارداد شراکت مغازه یا غیره شناخته شود؛ اما اصول مشترکی دارد: توصیف شفاف موضوع، تعیین سهم طرفین، نحوه مدیریت، توزیع سود و زیان و ضوابط خاتمه. برای پرهیز از اختلافات حقوقی و مالی، تنظیم دقیق و منسجم این قرارداد ضروری است. با بهره‌گیری از مشاوره وکیل متخصص و رعایت چارچوب قانونی، امکان موفقیت و رسیدن به اهداف مشارکت افزایش چشمگیری خواهد داشت.
اگر قصد دارید یک قرارداد مشارکت بدون دغدغه و اختلاف داشته باشید، یا در حال حاضر با مشکلی در شراکت خود روبه‌رو هستید، همین حالا فرم مشاوره زیر را تکمیل کنید تا وکلای متخصص ما در اسرع وقت با شما تماس بگیرند و راهنمایی‌های لازم را در اختیارتان قرار دهند.
سوالات متداول قرارداد مشارکت
قرارداد مشارکت با قرارداد پیمانکاری چه تفاوتی دارد؟
در قرارداد پیمانکاری، پیمانکار در برابر کارفرما کار مشخصی را انجام می‌دهد و اجرت می‌گیرد، اما در مشارکت، طرفین سرمایه یا توان خود را به‌اشتراک می‌گذارند و در سود و زیان پروژه شریک می‌شوند.
در قرارداد مشارکت در ساخت، چه چیزی باید دقیقاً مشخص شود؟
مهم‌ترین موارد شامل: سهم هر طرف از پروژه، هزینه‌های ساخت، زمان‌بندی اجرا، مسئولیت‌ها، نحوه انتقال سند، ضمانت حسن انجام کار و سازوکار حل اختلاف است.
آیا قرارداد مشارکت حتماً باید رسمی و ثبتی باشد؟
خیر، ولی برای جلوگیری از اختلاف و داشتن ضمانت اجرا، بهتر است قرارداد کتبی، امضا شده توسط طرفین و ترجیحاً با مشاوره حقوقی تنظیم شود. در برخی موارد مانند مشارکت در ساخت، ثبت رسمی نیز توصیه می‌شود.
در صورت بروز اختلاف بین شرکا، چگونه می‌توان آن را حل کرد؟
اگر سازوکار حل اختلاف در قرارداد پیش‌بینی شده باشد (مثلاً ارجاع به داوری)، باید طبق آن عمل شود. در غیر این‌صورت، دعوا از طریق دادگاه‌های عمومی حقوقی قابل پیگیری است.
در قرارداد شراکت مغازه، چگونه می‌توان از اختلاف بر سر سود و هزینه جلوگیری کرد؟
با ثبت دقیق میزان سرمایه اولیه، نحوه خرید کالا، شیوه ثبت فروش، درصد سود و زیان، و همچنین تعیین حسابدار یا سیستم مالی شفاف، می‌توان تا حد زیادی از اختلافات جلوگیری کرد.
