موضوع مهریه در فرهنگ و فقه اسلامی و همچنین نظام حقوقی ایران، همواره یکی از حساس‌ترین و مهم‌ترین جنبه‌های ازدواج محسوب می‌شود. هرچند مهریه در اساس، هدیه‌ای از سوی مرد به زن تلقی شده و هدف آن تأمین امنیت مالی زن در مواقع خاصی مانند طلاق است، اما در سال‌های اخیر تغییرات اقتصادی و اجتماعی سبب شده تا این مفهوم ابعاد پیچیده‌تری پیدا کند. سوالاتی مثل «مهریه شرعی چقدر است؟» یا «اقساط مهریه چقدر است؟» و همین‌طور «طبق قانون مهریه چقدر است؟» بارها در محافل خانوادگی یا هنگام عقد مطرح می‌شوند. در این مقاله، تلاش می‌کنیم تا به شکل جامع و در عین حال ساده، به همه پرسش‌های رایج درباره میزان مهریه بپردازیم.
مهریه شرعی چقدر است؟
در فقه اسلامی، تعیین مقدار مشخصی برای مهریه شرعی صورت نگرفته است و حداقل یا حداکثر قطعی ندارد. به‌عبارت‌دیگر، میزان مهریه را می‌توان با توافق طرفین (زن و شوهر) تعیین کرد؛ البته در کتب فقهی برخی روایات، میزان مهریه را «مَهرالسُّنه» (مهریه مرسوم در زمان پیامبر) یا معادل ۵۰۰ درهم نقره دانسته‌اند، اما این صرفاً یک توصیه یا بیان تاریخی است و الزام قانونی ندارد.
از منظر شرعی، مهم این است که مرد متعهد باشد توانایی پرداخت مهریه تعیین‌شده را دارد و زن نیز آن را بپذیرد. در فقه امامیه اشاره شده که مهریه نباید یک کالای حرام یا غیرمشروع باشد. ازاین‌رو، مهریه شرعی می‌تواند در حد چند سکه یا حتی مبالغ کلان تعیین شود، مادامی‌که طبق رضایت طرفین باشد.
مهریه عندالمطالبه چقدر است؟
مهریه به دو شکل کلی تعیین می‌شود: عندالمطالبه و عندالاستطاعه. اگر در سند ازدواج قید شود که «مهریه عندالمطالبه است»، یعنی زن می‌تواند پس از جاری‌شدن عقد، هر زمان که بخواهد، آن را از مرد درخواست کند. اما سوال این است که مهریه عندالمطالبه چقدر است؟
- در عمل، مقدار این مهریه دقیقاً همان مقداری است که زوجین موقع عقد تعیین کرده‌اند؛ مثلاً ۵۰ سکه، ۵۰۰ سکه یا هر چیز دیگر.
- مهم‌ترین نکته این است که زن حق مطالبه فوری دارد و مرد در صورت ناتوانی ممکن است با درخواست توقیف اموال یا حتی حکم جلب مواجه شود، مگر اینکه دادگاه اعسار یا تقسیط را بپذیرد.
مهریه زن صیغه چقدر است؟
در ازدواج موقت یا همان صیغه، مهریه یکی از شروط صحت عقد است. طبق فقه اسلامی، عقد موقت بدون مهریه باطل است. اما مهریه زن صیغه چقدر است؟
- هیچ سقف یا کف مشخصی به‌صورت قانونی برای مهریه زن صیغه وجود ندارد و بستگی به توافق طرفین دارد.
- معمولاً در ازدواج‌های موقت، مبلغ مهریه را با نظر به مدت زمان تعیین شده برای عقد و شرایط مالی مرد، پایین‌تر از ازدواج دائم در نظر می‌گیرند.
- اگر هنگام عقد موقت، مهریه تعیین نشده باشد، ازدواج از نظر فقهی معتبر نیست و باید بعداً مهریه‌ای مناسب (مهرالمتعه) تعیین شود.
حداقل مهریه چقدر است؟
از نظر قانونی و شرعی، حداقلی برای مهریه تعریف نشده است. برخی خانواده‌ها برای جلوگیری از تعهدات مالی سنگین، مهریه را نمادین و در حد چند سکه یا مبلغ اندکی تعیین می‌کنند. بنابراین، حداقل مهریه چقدر است؟ پاسخ مشخصی برای آن وجود ندارد. حتی ممکن است یک سکه طلا یا مبلغی اندک تعیین شود. نکته مهم، رضایت طرفین و ثبت این توافق در سند ازدواج است.
مهریه مناسب چقدر است؟
سوالی که بسیاری از افراد هنگام عقد از خود می‌پرسند این است که مهریه مناسب چقدر است؟ این موضوع کاملاً وابسته به شرایط فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی زوجین است. در سال‌های اخیر، برخی کارشناسان امور خانواده توصیه می‌کنند مهریه را به گونه‌ای تعیین کنید که مرد توان پرداخت واقعی آن را داشته باشد تا از بروز اختلافات حقوقی جدی در آینده جلوگیری شود.
- با در نظر گرفتن وضعیت اقتصادی فعلی، مهریه مناسب می‌تواند به نحوی باشد که هم نشان‌دهنده علاقه و احترام مرد به زن باشد و هم از نظر مالی برای مرد غیرقابل تحمل نباشد.
- بسیاری از خانواده‌ها «تعداد سال تولد عروس» یا «۱۴ سکه» و… را به عنوان یک عدد نمادین برمی‌گزینند. اما باز هم تأکید می‌شود که هر عددی می‌تواند مناسب باشد، مشروط بر اینکه طرفین واقع‌بینانه به توان پرداخت آن توجه کرده باشند.
اقساط مهریه چقدر است؟
یکی از دغدغه‌های مردانی که توانایی پرداخت یک‌جای مهریه را ندارند این است که در صورت صدور حکم مهریه، اقساط مهریه چقدر است؟ تعیین اقساط مهریه به عوامل زیر بستگی دارد:
- وضعیت مالی مرد: دادگاه با بررسی حساب‌های بانکی، فیش حقوقی یا شهادت شهود، توانایی پرداخت را ارزیابی می‌کند.
- مبلغ کل مهریه: هرچه مبلغ مهریه بالاتر باشد، اقساط ممکن است طولانی‌تر و تعداد بیشتری داشته باشد.
- نظر قاضی: قاضی با توجه به شرایط دو طرف، مبلغ و تعداد اقساط را مشخص می‌کند. گاه ممکن است ماهیانه یک یا چند سکه تعیین شود یا حتی مبلغ ریالی معادل هر سکه را در نظر بگیرند.
پیش‌پرداخت سکه مهریه چقدر است؟
در برخی موارد، دادگاه یا خود زوجین توافق می‌کنند که بخشی از مهریه به‌صورت پیش‌پرداخت پرداخت شود و مابقی در اقساط تقسیم شود. اینکه پیش پرداخت سکه مهریه چقدر است بستگی به توافق بین زن و شوهر یا تشخیص قاضی دارد. معمولاً قاضی با توجه به میزان مهریه و وضعیت مالی مرد، مقداری را به‌صورت پیش‌پرداخت (مثلاً ۱۰ درصد کل مهریه) مشخص می‌کند تا زن نیز اطمینان خاطری از اجرای تعهد داشته باشد و مرد از پیگیری‌های قضایی رهایی یابد.
عرف مهریه چقدر است؟
واقعیت این است که عرف مهریه چقدر است، به‌طور دقیق قابل تعیین نیست؛ زیرا جوامع مختلف، شهرها و حتی خانواده‌های گوناگون در یک شهر ممکن است دیدگاه‌های متفاوتی داشته باشند. بااین‌حال، طی دهه‌های اخیر، مبالغ سنگینی به عنوان مهریه مطرح شده که در عمل، بسیاری از مردان قادر به پرداخت آن نیستند. از همین رو، گرایش جدیدی به سوی تعیین مهریه‌های معقول‌تر شکل گرفته است.
- در برخی مناطق، عرف مهریه بین ۱۴ تا ۵۰۰ سکه طلا در نوسان است.
- در بعضی شهرهای کوچک یا خانواده‌های سنتی‌تر، همچنان مهرالسنه یا عدد نمادین رعایت می‌شود.
سقف مهریه چقدر است؟
تا چندی پیش، بحث «سقف مهریه چقدر است» با عدد ۱۱۰ سکه گره خورده بود؛ چراکه طبق اصلاحیه قانون حمایت خانواده، برای مازاد بر ۱۱۰ سکه، ضمانت اجرای حبس به‌سادگی ممکن نبود و زن باید توانایی مالی مرد را اثبات می‌کرد. اما این موضوع به معنای آن نیست که بالاتر از ۱۱۰ سکه تعیین نمی‌شود. زن و شوهر می‌توانند بیش از این مقدار هم به عنوان مهریه تعیین کنند، اما ضمانت اجرا در صورت عدم پرداخت، برای بیش از ۱۱۰ سکه متفاوت خواهد بود. بنابراین در عمل، سقف مهریه قانونی چندان محدود نیست؛ اما ضمانت اجرای کیفری (مانند حبس مرد) بیشتر از ۱۱۰ سکه به طور خودکار اعمال نمی‌شود.
طبق قانون مهریه چقدر است؟
بر اساس قوانین ایران، زوجین در تعیین مقدار مهریه کاملاً آزادند و هیچ محدودیت حداقلی یا حداکثری به صورت مطلق وجود ندارد. اما «طبق قانون مهریه چقدر است» از منظر ضمانت اجرا و نحوه مطالبه، نکات زیر را باید مدنظر قرار داد:
- تا ۱۱۰ سکه، زن می‌تواند از ابزار قانونی مانند حکم جلب استفاده کند، مشروط بر اینکه مرد نتواند یا نخواهد بپردازد.
- برای مازاد بر ۱۱۰ سکه، زن مکلف است ابتدا اموال مرد را شناسایی و ثابت کند که شوهر توان پرداخت دارد. سپس می‌تواند مازاد مهریه را هم دریافت کند.
مهریه قانونی چقدر است؟
«مهریه قانونی» اصطلاحی است که به مهریه تعیین‌شده در سند ازدواج و منطبق با مقررات اشاره دارد. در واقع، هیچ رقم مشخصی به عنوان مهریه قانونی در متن قانون ذکر نشده است. بنابراین پاسخ به این پرسش که مهریه قانونی چقدر است، این است که مبلغ یا تعداد سکه‌هایی که در قباله ازدواج به‌ثبت می‌رسد و ضوابط عمومی را رعایت می‌کند (مثلاً نامشروع نیست و قابل پرداخت است)، در حکم مهریه قانونی است. پس هر رقمی که زن و شوهر روی آن توافق کنند و مغایرتی با شرع و قانون نداشته باشد، رسمیت دارد.
جمع‌بندی
مهریه در فرهنگ ایرانی و فقه اسلامی همواره جایگاه مهمی داشته و دارد. از منظر شرعی، هیچ حد مشخصی برای مهریه تعیین نشده است و آن‌چه اهمیت دارد، توافق و رضایت طرفین است. از نظر قانونی نیز هیچ سقف یا کف تعیین‌شده‌ای در قوانین فعلی وجود ندارد؛ بااین‌حال، برای مهریه بیش از ۱۱۰ سکه، ضمانت اجرای کیفری مستقیم در نظر گرفته نشده و زن باید توان مالی مرد را برای دریافت مازاد بر ۱۱۰ سکه ثابت کند.
از پرسش‌هایی همچون «حداقل مهریه چقدر است» یا «مهریه مناسب چقدر است» می‌توان چنین دریافت که تعیین مقدار مهریه، تابعی از شرایط فرهنگی، اقتصادی و حتی عرف خانوادگی است. برخی زوجین مهریه‌های نمادین و اندک را ترجیح می‌دهند، برخی دیگر ارقام بالاتری را مطالبه می‌کنند؛ مهم این است که هر دو طرف آگاهانه و با توجه به توان پرداخت، مهریه را برگزینند.
همچنین سازوکارهایی نظیر اقساط مهریه یا پیش پرداخت سکه مهریه، برای تعدیل و کنترل هزینه‌های مالی به وجود آمده‌اند. در ازدواج موقت (صیغه) نیز مهریه باید قبل از عقد تعیین شود و بسته به توافق دو طرف می‌تواند متفاوت باشد. در نهایت، توصیه می‌شود که زوجین پیش از عقد نکاح و تعیین مهریه، با وکیل مهریه یا افراد صاحب‌نظر گفت‌وگو کنند تا از بروز مشکلات احتمالی در آینده جلوگیری شود.
